​Trách nhiệm hình sự của người dưới 18 tuổi theo quy định pháp luật Việt Nam hiện hành

Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi có những quy định riêng nhằm đảm bảo tính nhân đạo và phù hợp với tâm lý, nhận thức của người chưa thành niên. Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã quy định cụ thể về vấn đề này tại Chương XII (từ Điều 90 đến Điều 107). Dưới đây là phân tích chi tiết về trách nhiệm hình sự của người dưới 18 tuổi theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành.

1. Nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội
Theo Điều 91 Bộ luật Hình sự 2015, nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội dựa trên các yếu tố sau:

• Đảm bảo lợi ích tốt nhất cho người dưới 18 tuổi, ưu tiên giáo dục, giúp đỡ để họ trở thành công dân có ích.
• Chỉ áp dụng biện pháp tư pháp, hình phạt khi thật sự cần thiết.
• Ưu tiên các biện pháp giáo dục, phòng ngừa hơn là trừng phạt.
• Hạn chế áp dụng hình phạt tù, chỉ áp dụng khi cần thiết để bảo vệ trật tự xã hội.

2. Độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự

• Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm.
• Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ chịu trách nhiệm hình sự đối với các tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng quy định tại khoản 2 Điều 12 BLHS, bao gồm: giết người, cướp tài sản, hiếp dâm người dưới 16 tuổi, cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác dẫn đến hậu quả nghiêm trọng…
• Người dưới 14 tuổi không phải chịu trách nhiệm hình sự.

3. Các biện pháp xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội

a) Các biện pháp không phải là hình phạt (Điều 91 BLHS 2015)

b) Hình phạt áp dụng cho người dưới 18 tuổi phạm tội

• Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi: Không quá 18 năm tù.
• Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi: Không quá 12 năm tù.
• Nếu phạm nhiều tội, tổng hợp hình phạt không quá 18 năm tù.
• Không áp dụng tù chung thân hoặc tử hình đối với người dưới 18 tuổi.

4. Xóa án tích đối với người dưới 18 tuổi phạm tội

• Sau 1 năm kể từ khi chấp hành xong hình phạt cảnh cáo.
• Sau 1 năm kể từ khi hết thời gian thử thách của cải tạo không giam giữ.
• Sau 2 năm kể từ khi chấp hành xong hình phạt tù dưới 5 năm.
• Sau 3 năm đối với trường hợp chấp hành xong hình phạt tù từ 5 năm trở lên.

5. Các chính sách khoan hồng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội

• Không áp dụng hình phạt bổ sung (Điều 99 BLHS 2015) như cấm hành nghề, quản chế.
• Không áp dụng biện pháp bắt buộc lao động (Điều 100 BLHS 2015).
• Có thể được miễn trách nhiệm hình sự (Điều 91 BLHS 2015) nếu có thái độ ăn năn, hợp tác tốt.
• Hưởng chính sách khoan hồng, giảm nhẹ hình phạt, tha tù trước thời hạn khi có tiến bộ trong cải tạo.
• Không áp dụng hình phạt tử hình hoặc tù chung thân đối với người dưới 18 tuổi (khoản 2 Điều 40 BLHS 2015). Đối với những tội danh nghiêm trọng có mức hình phạt cao nhất là tử hình hoặc tù chung thân, hình phạt tối đa áp dụng cho người chưa thành niên sẽ không vượt quá 18 năm tù.