CÔNG TY LUẬT PHÚC GIA
TIN CẬY - CHUYÊN NGHIỆP - HIỆU QUẢ

0912689968

Banner đầu trang

Thế nào là Phòng vệ chính đáng?

Thứ Tư, 15/06/2022, 16:26:43

Tư vấn Luật Hình sự

Phòng vệ chính đáng là một trong những chính sách hình sự của Nhà nước nhằm khuyến khích người dân tham gia vào công tác đấu tranh phòng chống tội phạm, đồng thời cũng thể hiện chính sách nhân đạo của pháp luật Việt Nam. 
 
Theo khoản 1 Điều 22 của Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 phòng vệ chính đang được quy định cụ thể: 
“Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên.
Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.”
Như vậy theo quy định tại khoản 1 Điều 22 BLHS thì “Phòng vệ” là hành vi chống trả lại người đang gây thiệt hại tới mình. Phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả đó phải nhằm vào người đang có hành vi xâm hại nhằm ngăn chặn hoặc hạn chế thiệt hại mà hành vi này có thể gây ra.

Cơ sở xác định giới hạn phòng vệ chính đáng

Theo Mục II Nghị quyết số 02/HĐTP ngày 05/01/1986 của Hội đồng thẩm phán TANDTC hướng dẫn áp dụng một số quy định của BLHS 1985 quy định:
“Hành vi xâm phạm tính mạng hoặc sức khỏe của người khác được coi là phòng vệ chính đáng khi có đủ các điều kiện sau đây:
a) Hành vi xâm hại những lợi ích cần phải bảo vệ là hành vi phạm tội hoặc rõ ràng là có tính chất nguy hiểm cho xã hội.
b) Hành vi nguy hiểm cho xã hội đang gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại thực sự và ngay tức khắc cho những lợi ích cần phải bảo vệ.
c) Phòng vệ chính đáng không chỉ gạt bỏ sự đe dọa, đẩy lùi sự tấn công, mà còn có thể tích cực chống lại sự xâm hại, gây thiệt hại cho chính người xâm hại.
d) Hành vi phòng vệ phải tương xứng với hành vi xâm hại, tức là không có sự chênh lệch quá đáng giữa hành vi phòng vệ với tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi xâm hại.”
Như vậy theo quy định tại Nghị quyết 02/HĐTP thì Phòng vệ chính đáng được xác định dựa trên điều kiện hành vì xâm hại và điều kiện phòng vệ

Thứ nhất, Điều kiện đối với hành vi xâm hại

Hành vi xâm hại phải là hành vi rõ ràng có tính nguy hiểm cho xã hội, có thể là hành vi phạm tội, hoặc cũng có thể là hành vi không phải tội phạm nhưng có tính nguy hiểm cho xã hội đáng kể. Mức độ đáng kể ở đây là tuỳ thuộc vào tính chất quan trọng của quan hệ xã hội bị xâm phạm, tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi tấn công của nạn nhân (người có hành vi xâm phạm).
 
Hành vi nguy hiểm cho xã hội đang gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại thực sự và ngay tức khắc cho những lợi ích cần phải bảo vệ, Nếu chưa gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại thì chưa phát sinh quyền phòng vệ. Điều này có nghĩa là “phòng vệ quá sớm” hoặc “phòng vệ quá muộn” đều không phải là phòng vệ chính đáng. 
 
Thứ hai, Điều kiện đối với hành vi phòng vệ
 
Phòng vệ chính đáng không chỉ gạt bỏ sự đe dọa, đẩy lùi sự tấn công, mà còn có thể tích cực chống lại sự xâm hại, gây thiệt hại cho chính người xâm hại.
Khi có cơ sở cho phép phòng vệ, người phòng vệ có quyền chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm. Hành vi phòng vệ chính đáng chỉ có thể chống trả, gây thiệt hại cho người có hành vi xâm hại.

Như vậy, hành vi chống trả phải là cần thiết. Cần thiết là sự thể hiện tính không thể không chống trả, không thể bỏ qua trước một hành vi xâm phạm đến các lợi của xã hội. Khi đã xác định hành vi chống trả là cần thiết thì thiệt hại gây ra cho người có hành vi xâm phạm dù có lớn hơn thiệt hại mà người có hành vi xâm phạm gây ra cho người phòng vệ vẫn được coi là phòng vệ chính đáng.

Hành vi phòng vệ phải tương xứng với hành vi xâm hại, tức là không có sự chênh lệch quá đáng giữa hành vi phòng vệ với tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi xâm hại
Để xem xét hành vi chống trả có tương xứng hay không, có rõ ràng là quá đáng hay không, thì phải xem xét toàn diện những tình tiết có liên quan đến hành vi xâm hại và hành vi phòng vệ như: khách thể cần bảo vệ (thí dụ: bảo vệ địa điểm thuộc bí mật quốc gia, bảo vệ tính mạng); mức độ thiệt hại do hành vi xâm hại có thể gây ra hoặc đã gây ra và do hành vi phòng vệ gây ra; vũ khí, phương tiện, phương pháp mà hai bên đã sử dụng; nhân thân của người xâm hại (nam, nữ; tuổi; người xâm hại là côn đồ, lưu manh…); cường độ của sự tấn công và của sự phòng vệ; hoàn cảnh và nơi xảy ra sự việc (nơi vắng người, nơi đông người, đêm khuya) v.v… Đồng thời cũng cần phải chú ý đến yếu tố tâm lý của người phải phòng vệ có khi không thể có điều kiện để bình tĩnh lựa chọn được chính xác phương pháp, phương tiện chống trả thích hợp, nhất là trong trường hợp họ bị tấn công bất ngờ.

Sau khi đã xem xét một cách đầy đủ, khách quan tất cả các mặt nói trên mà nhận thấy rõ ràng là trong hoàn cảnh sự việc xảy ra, người phòng vệ đã sử dụng những phương tiện, phương pháp rõ ràng quá đáng và gây thiệt hại rõ ràng quá mức (như: gây thương tích nặng, làm chết người) đối với người có hành vi xâm hại thì coi hành vi chống trả là không tương xứng và là vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng. Ngược lại, nếu hành vi chống trả là tương xứng thì đó là phòng vệ chính đáng.
Ví dụ: 1 cô gái đang đi bộ trên đường, bất ngờ 1 thanh niên lao ra, dùng dao kề cổ yêu cầu cô gái giao ra toàn bộ tài sản nếu không sẽ giết. Cô gái đưa tài sản cho tên cướp, lúc tên cướp bất cẩn cô gái đã tóm lấy cánh tay đang cầm con dao và giàng co với tên cướp, trong lúc giàng co con dao hướng về phía bụng tên cướp đâm 1 nhát mạnh. Cô gái nhanh chóng cầm đồ chạy thoát thân. Tại khu vực đó vắng người qua lại, tên cướp không thể di chuyển đến bệnh viện nên đã mất máu quá nhiều và gục chết bên đường.
Trong tình huống trên có thể thấy:

Thứ nhất, hành vi của thanh niên đã cấu thành tội cướp tài sản. trực tiếp xâm hại đến lợi ích của cô gái dẫn tới hành vi chống trả.

Thứ hai, hành vi chống trả của cô gái không nhằm mục đích giết người mà chỉ nhằm mục đích thoát thân khỏi tên cướp, việc nhát dao đầm vào bụng cô gái cũng không làm chủ được do xảy ra trong lúc giàng co. Rõ rằng tên cướp đã chủ đích sẵn thực hiện hành vi phạm tội, chuẩn bị hung khí nguy hiểm, chọn địa điểm là nơi vắng người để thực hiện hành vi cướp của. Cô gái đang ở thế yếu hơn, trong lúc nguy hiểm đã tìm cách để thoát thân. 

Do đó hành vi của cô gái hoàn toàn là tình huống phòng vệ chính đáng nên không phải chịu trách nhiệm hình sự.

Hành vi chống trả có được coi là phòng vệ chính đáng hay không hay vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng chỉ ở một làn ranh rất nhỏ. Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm, tuy nhiên nếu hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại thì là vượt quá giới hạn phòngvệ chính đáng và người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng phải chịu trách nhiệm hình sự. Trên thực tế khi một người rơi vào tình huống nguy hiểm, bị xâm hại về tính mạng, sức khỏe và tài sản nghiêm trọng, đa số người bị xâm hại không thể kiểm soát được hành vi của bản thân, không đủ bình tĩnh để quyết định  chống trả lại hành vi xâm hại như thế nào để không vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng, hiểu rõ quy định của pháp luật để bảo vệ chính mình và người thân của mình trong những trường hợp cần thiết nhé.
Trên đây là một số phân tích pháp lý của Luật Phúc Gia về vấn đề Phòng vệ chính đáng. Mọi vướng mắc pháp lý liên quan vui lòng liên hệ:
 
CÔNG TY LUẬT TNHH PHÚC GIA 
Hotline: 0985.181.183
Gmail: luatphucgia@gmail.com
Địa chỉ: Số 55 Phố Đỗ Quang, Phường Trung Hoà, Quận Cầu Giấy, TP Hà Nội
Trân trọng!
 
Trở lại danh mục Tư vấn Luật Hình sự
Đang trong thời gian thi hành án treo, án phạt cải tạo không giam giữ có bị cấm hành nghề khám bệnh, chữa bệnh không?

Đang trong thời gian thi hành án treo, án phạt cải tạo không giam giữ có bị cấm hành nghề khám bệnh, chữa bệnh không?

Tư vấn Luật Hình sự Hiện nay, có không ít người làm trong lĩnh vực y tế – đặc biệt là bác sĩ, y sĩ – thắc mắc: khi bị tuyên án treo hoặc cải tạo không giam giữ, họ có bị cấm hành nghề khám bệnh, chữa bệnh hay không? Đây là vấn đề pháp lý quan trọng, liên quan trực tiếp đến quyền hành nghề và uy tín nghề nghiệp của người làm trong ngành y. Bài viết dưới đây sẽ phân tích rõ hơn theo quy định pháp luật hiện hành.

Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tội phạm nghiêm trọng theo quy định hiện hành

Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tội phạm nghiêm trọng theo quy định hiện hành

Tư vấn Luật Hình sự Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự là khoảng thời gian nhất định mà sau khi thời hạn đó kết thúc, người phạm tội sẽ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự nữa (trừ các trường hợp luật quy định khác). Vậy theo quy định hiện hành, thời hiệu truy cứu đối với tội phạm nghiêm trọng là bao lâu? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ vấn đề này theo quy định mới nhất của Bộ luật Hình sự.

Đường dây nóng

0912689968

(Hotline 1)

0243.995.33.99

(Hotline 2)

CÔNG TY LUẬT PHÚC GIA

Trụ sở chính:  Tầng 5 tòa nhà văn phòng số 55 Phố Đỗ Quang, Trung Hòa, Cầu Giấy , Hà Nội. [ Xem trên bản đồ ]

Email dịch vụ: tuvan@luatphucgia.vn

Bản quyền thuộc về Luật Phúc Gia (© Copyright 2009), ® All Reserved.

Theo dõi Luật Phúc Gia